نگاهی عمیق به ورزش زورخانه ای و برسی اهداف آن

شهر مارا پهلوانانی چو رستم کم نبود         هیچ عشقی جز خدا با قلبشان محرم نبود

 

رسمشان رسم محمد راهشان راه علی             اشکشان کمتر زاب چشمه زمزم نبود

 

در نفسهاشان دوای دردهای بیدوا                زخم های کهنه جز دستشان مرهم نبود

 

مخن الاسرار خلق الله بودند وحکیم              حکم شاهان مثل حکم پهلوان محکم نبود

 

میهمان دار یتیمان وفقیران غریب             پهلوان در سفره داری کمتر از حاتم نبود

 

شب بسان شیر در هر چار سوقی پاسبان   روز فکر وزکرشان جزکشور وپرچم نبود

 

سر نمیکردند خم در پیش دونان بهرنان       این کرامت بهر انسان ان زمانها کم نبود

 

بوده اند بعد از خدا هلال جمع مشکلات         پهلوان تا بود مردم را زمشکل غم نبود

 

یا مپوش این خرقه برتن یا امانت دار باش       پهلوان را فعل غیر از گفته خاتم نبود

 

پهلوان صادق قمی پهلوان رمضان قوم             مثل انان در بلاد سبز ایران کم نبود

 

رحمت حق بر روان پهلولن راستین           پهلوان رزاق را جز دین وایمان غم نبود

 

برای آشنایی با ورزش باستانی و یا زورخانه ای می توانید نگاه سطحی به ورزش زورخانه ای را مطالعه کنید. بند های اول این مقاله بر گرفته از قسمتی از مطلب سطحی است اما در ادامه به برسی اهداف این ورزش می پردازیم.

 

ورزش زور خانه ای

 

ورزش زور خانه ای یا باستانی  از قدیمی ترین ورزش های ثبت شده در تاریخ بشریت است.برخی مورخان قدمت ورزش زور خانه ای را با تاریخچه اقوام نخستین ایرانی برابر می دانند.آنها معتقدند که نسل اول آریایی‌ها در سرزمینی زندگی می‌کردند که امکان تکاپو و تحرک را برایشان مقدور می‌ساخت و پایه‌های این ورزش از همان زمان ریخته شده است.

ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است. جامعهٔ آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکارانی قایل می‌شد که برای قدرت بدنی و شجاعت روحی که در اختیار داشتند، شکرگزار بوده‌اند.

نقش برجسته‌های این ورزش حتی از دوران پیش از میلاد مسیح هم باقی مانده است. به هر حال این ورزش نام مجموعه حرکات ورزشی با اسباب و بی اسباب و آداب و رسوم مربوط به آنهاست که در محدوده تاریخی و فرهنگی ایران از گذشته های دور رواج داشته است. اما آنچه  مهم است اینکه ورزش باستانی در همه دوره‌ها تعامل مثبتی با اندیشه‌های عرفانی و اخلاقی داشته و حتی زورخانه‌های آن هم با تمسک از مکان‌های مذهبی قدیمی ساخته می‌شده است.

 

ایرانیان از زمان باستان دارای اعتقادات مذهبی بوده اند؛ این اعتقادات با عث شده بود تا ایرانیان باستان با هدف و امید زندگی کنند.طراوت و سر زنذگی ایرانیان باستان باعث شد تا شکوفایی های زیادی را بیافرینند. ایرانیان توجه خاصی به ورزش داشتند داشتند زیرا زرتشت (نام پیامبر ایرانیان باستان) به ورزش و سلامتی روحی و جسمی تاکید داشته است.

از این رو ورزش ایرانیان باستان به یک ورزش  برای تقویت سلامت روح و جسم تبدیل شد.

 

ورزشکاران در ورزش زورخانه ای علاوه بر تقویت قوای جسمی و آرامش روحی، قصد دارند به درجه پهلوانی برسند و صفات پهلوانی را در خو ایجاد کنند.پهلوان به فرد رشید و جوانمرد گفته می‌شود.

در ورزش زورخانه ای همه افراد به یکدیگر احترام می گذارند؛حتی بزرگتر ها به کوچک تر ها احترام میگذارند، زیرا در این باورند که بزرگی در اندازه و سن و سال نیست بلکه بزرگی هر فرد به رفتار و منش آن فرد بستگس دارد.

در زورخانه علاوه برتنمومندی و هنر رزم، رفاقت و دوستی ، صمیمیت، مردانگی، خوش خلقی و ... تعلیم داده میشود.

در واقع هدف اصلی ورزش زورخانه ای یا ورزش پهلوانی این است که علاوه بر تقویت قوای جسمی،ورزشکار را پرورش اخلاقی و مردانگی دهد(در ادامه بیشتر توضیح خواهم داد)؛این اهدف علاوه بر اینکه باعث میشود یک فرد در زندگی سالم و سر زنده باشد بلکه با استفاده از نکات اخلاقی اسلامی و ایرانی که در ورزش پهلوانی و زورخانه از بزرگتر ها و حتی از کوچکتر ها یاد گرفته است،می تواند زندگی فردی موفق باشد.

همان طور که در بند های قبل خواندید هدف اصلی ورزش پهلوانی پرورش اخلاق و مردانگی است و ورزشکاران قصد دارند صفات پهلوانی را در خود ایجاد و به آن عمل کنند؛حال به برسی نکات اخلاقی و مردانگی پهلوانی می پردازیم.مولانا واعظ کاشفی دانشمند قرن نهم و دهم را درباره پهلوان واقعی می فرماید:

 

 

اگر پرسند: که را پهلوان توان گفت؟ بگوی: آن کس که دوازده صفت داشته باشد، و آن عبارتنداز:

اول: ترس از خدا [و به عبارتی خشیت از خدا داشته باشد، به جهت این که هم علم در این صفت دارد و هم قوّه و قدرت، که بدون ترسو از خدا، مایه فساد و نشر است]؛

دوم: متابعت از شرع؛

سوم: تن قوی؛

چهارم: زبان خوش؛

پنجم: دل دلیر [تن قوی دارد، جان و روان قوی و ظرفیت بسیار که از حرف سخت و درشت جاهلانه، از کوره در نرود و متابعت هوای نفس نکند، که مبادا بر این سبیل به دیگران آسیب رسد]؛

ششم: فرد کامل؛

هفتم: صبری تمام؛

هشتم: علم به کمال؛

نهم: تلاش و کوشش دایم؛

دهم: خلقی پسندیده؛

یازدهم: دوری از حرام و پوشانیدن خویش از محرمات و ستر عورات و اجتناب از محرمات الهی.

دوازدهم: نعمتی بر دوام.

 

 

علاوه بر موارد بالا برخی از ویژگی های پهلوانی عبارت است از:

جوانمردی یا عیاری

ظلم ستیزی

حق ستانی ضعیفان از زورمندان

 

تاریخچه پهلوانی

 

ریشه آئین پهلوانی بنا به گفته برخی به زمان اشکانیان باز می‌گردد.

اسطوره‌های پهلوانی در فرهنگ ایرانی، پهلوانان شاهنامه هستند.

پهلوانی در دوره بعد از اسلام با برخی مفاهیم اسلامی ممزوج گشت.امام علی(ع) فرزند ابوطالب در آئین پهلوانی بعد از اسلام معمولاً به عنوان سمبل یک پهلوان کامل مطرح می‌شود.

 

پهلوانی و قهرمانی

 

در آئین پهلوانی بیش از زورمندی و جنگاوری یک مبارز خصوصیات مثبت اخلاقی او ملاک سنجش پهلوان است. یک پهلوان لزوما همیشه برنده هماورد و قهرمان نیست. بطور مثال پوریای ولی که به عنوان یک پهلوان شناخته می‌شود در یک مبارزه از حریفی تازه کار به انتخاب خود شکست می‌خورد چون شب پیش از مبارزه صحبت‌های مادر او را شنیده‌است که شرایط پسرش و نیازش به بردن از پوریای ولی را می‌شنود.

 

بسیاری قهرمانی را حتی دارای بار منفی می‌دانند.بطور مثال فریدون جنیدی در پاسخ به برخی افغان‌هایی که از احمد شاه مسعود با لقب قهرمان ملی یاد می‌کردند گفت که بهتر است بجای قهرمان که از قهر و غضب ریشه دارند بگوییم او پهلوان ملی ما بود.